Jan Linders Supermarkten, Distribution Center Nieuw Bergen, Niederlande
Kunst in het warehouse? Geen kunst!
Art or no art. That’s the question.
Jacqueline Kuijpers / scmagazine.
De woorden ‘warehouse’ , ‘distributiecentrum’ en ‘productiehal’ roepen associaties op van eindeloze hallen met grijze muren, grauwe betonvloeren en kunstlicht. Maar het kán ook anders. Leuker. Levendiger. Inspirerender. Met echte kunstwerken aan de muur. Of een compleet kunstig gebouw.
Explosie
Kunst op de werkvloer kan ook een kunstige werkvloer zijn. De Duitse kunstenares en kleurenarchitect Mariott Stollsteiner tovert grijze, grauwe loodsen om tot kleurrijke, inspirerende werkplekken, die op zichzelf al kunstwerken zijn. Het einde van ‘la grande tristesse’ noemt ze het zelf. Stollsteiner heeft dat bijvoorbeeld gedaan voor het distributiecentrum van DM Drogerie in Zuid-Duitsland. Dat levert verrassende plaatjes op: appelgroene wanden overlopend naar perzikgeel, fel-oranje en paarse stalen balken met rode en blauwe staanders. Een ware explosie van kleur.
Bram Hage, manager bij Partner Logistics Europe, was er behoorlijk van onder de indruk toen hij het dc voor de eerste keer zag, vertelt hij. “Ik was aanvankelijk nogal sceptisch toen ik hierover hoorde. Maar als je daar als bezoeker rondloopt is het echt een verschil van dag en nacht met een gewone loods. Het gaat kriebelen. Je krijgt de intentie om te gaan picken, echt waar. Dat ervaar ik elke keer weer als ik rondloop. Ik geloof er nu heilig in dat zo’n werkomgeving je attitude beïnvloedt.”
Hage bezocht het dc samen met de directie van supermarktconcern Jan Linders. Zij bouwen met Partner Logistics een nieuw dc in de buurt van Cuijk. Dit dc zal het eerste in Nederland zijn dat van binnen geschilderd wordt in een kleurenontwerp van Mariott Stollsteiner. Hage: “De kosten zijn een klein bedrag ten opzichte van de totale investering. Je kunt er enorm veel mee bereiken. Het is een gemiste kans als je het niet doet. Ik ga het ook in mijn eigen dc’s toepassen.”
De ziel verfrissen
Het bureau van Mariott Stollsteiner zetelt in Keulen. Al 17 jaar begeleidt ze werknemers van bedrijven en instellingen in veranderingsprocessen. Van CEO’s tot afdelingschefs. Dat doet ze door en via kunst, vertelt ze. “Kunst fungeert als middel om de creativiteit in de mensen te stimuleren. Letterlijk, maar vooral figuurlijk: creatief denken. We gaan naar musea, maken zelf dingen, praten veel over kunst. Dat opent de diepste mogelijkheden van mensen.”
Toen haar cliënt DM Drogerie een nieuw dc gingen bouwen, waar 300 mensen moesten werken, vroegen ze Stollsteiner om advies. “Ze wilden een betere werkomgeving creëren, die respectvol is naar de werknemers. Deze mensen moeten hard werken. Ze verrichten monotoon werk, maar moeten wél oplettend blijven als ze aan het picken zijn. Ik heb het een paar dagen zelf geprobeerd, om echt in te voelen wat deze mensen doen en dat viel me niet mee. Daarom wilde ik een omgeving creëren die, hoe zeg je dat, hun ogen verfrist, of sterker nog: hun ziel verfrist. En zo ontstond het idee van de kleuren.”
Het yes! gevoel
Toen Stollsteiner daadwerkelijk startte met de uitvoering vonden de werknemers haar maar een ‘gek mens’zegt ze. Maar daar heeft ze lak aan. “Als kunstenaar wil ik vragen creëren, geen antwoorden.” Al snel merkte ze dat de medewerkers zich meer identificeerden met hun werkplek. “Ze kregen het gevoel van ‘de baas geeft om mij’. En als ze dat ‘yes!’gevoel hebben, dan kun je verder met ze komen.”
Nu klinkt het concept van Stollsteiner erg gemakkelijk: je huurt een schilder, kiest een paar flitsende kleurtjes en klaar. Niet dus. Het geheim van Stollsteiner’s aanpak zit hem in de filosofie erachter. De kleuren ondersteunen het productie- of logistieke proces. Stollsteiner laat zich onderdompelen in een bedrijf voor ze met een kleurenschema komt. “Het moet kloppen bij de sfeer die er heerst.”
Stollsteiner werkt met standaard RAL-kleuren en gebruikt als basis de zeven kleuren van de regenboog. Maar alles wat ze doet heeft een betekenis. Een trap verft ze graag groen: een jong, haast agressief groen, want daardoor loop je energieker naar boven. Jan Linders is een supermarkt, met veel voedingsmiddelen. Dus kiest ze in de basis voor een donkergroen, een wat aardse kleur. Maar bewegende delen, zoals kranen, verft ze signaalrood. De muren van de koelcellen worden weer lichtgeel. “Zo wil ik daar de zon binnenbrengen”, zegt Stollsteiner, die als filosofie heeft dat zij er is voor de mensen en niet andersom. “Kleuren roepen emoties op. Het gaat om een aangename werkomgeving, want daar verblijf je als werknemer toch elke dag een uur of negen. Het is prettig als daar niet alles hetzelfde is. Net als in de natuur. Het licht en de kleuren zijn in oktober totaal anders dan in mei.”
Ziekteverzuim
Bij DM Drogerie heeft de metamorfose van Stollsteiner tot een aanmerkelijke daling van het ziekteverzuim geleid: van 12 à 13% naar minder dan 5%. Zo lijkt het buikgevoel van Alexander Orlow toch nog waar te worden: verminder de saaiheid om je productie te verhogen. Stollsteiner is realistisch genoeg om die verdienste niet helemaal naar zich toe te trekken. “Als je alleen de kleuren verandert, verandert er niets. Kleuren kunnen alleen helpen een veranderingsproces te ondersteunen. Zodat mensen geloven wat jij zegt.”
Hoe het ook zij, de mensen die kunst in hun magazijnen en productiehallen hebben binnengehaald zijn er zonder uitzondering enthousiast over. Waar het in de kern om gaat om gaat is het creëren van een werkomgeving met respect voor de mensen die er werken. Kunst kan daar een bijdrage aan leveren.
„Color Spaces for People“ – The title of the color concept for Jan Linders‘ Supermarkten contains a double plural that captures the bottom line of my artistic mind. When I designed this warehouse, touching all elements besides the floor and the ceiling panels, I focused on diversity instead of monotony, continual arousal of attention in the routine, the highest possible quality of life for all of the staff members in such a highly automated work process. Giving consideration to the people working in this space, its dimensions as well as the complexity of the logistic processes required a self-conscious, expressive approach. My artistic intervention should not disappear in the functionally defined structure of the space but should, in harmony with this structure, live and breathe as an independent organism.
My intention is to use colors to function as part of the external identity of an organization and, more importantly, to refer to the internal identity and address the people who live and work in it. To achieve this, I don’t use color as an isolated element, only appearing as marking at certain points. Instead, as I transform the walls and ceilings as well as most of the technical facilities in all areas of the building into colored matter, an architecture of its own is created. As components mesh and make a stable whole, so the colors in versatile tones merge into a dense texture that surrounds the people. The color spaces are not only surface coatings – they grow together into a living organism.
An important factor of the concept’s success was the fact that technical and artistic planning were closely merged. The varnishing of the constructional elements was already accomplished during pre-fabrication, making the assembly significantly easier, amongst other advantages. This floating integration of artistic intervention in the production process complies with my work on a synthesis of art and economy. Consulting organizations in the field of human resources development with artistic means, I have been putting this synthesis again and again in new perspectives during the last 17 years.
The overall concept of „Color Spaces for People2007“ is the rainbow, made of seven different colors. Using only RAL scale shades emphasizes the simple and clear presence of pure color in an ambience highly animated by the work processes within. Thus the clear colors comply with goal-oriented action, which is conditioned by clearly defined requirements and time demands. I don’t aim for creating a counterbalance to work but for accompanying people in their work, stimulating their senses and generating refreshment amidst their actions.
Logistics means explicit action within complex and multi-layered processes. According to Heraclitus, „logos“, literally translated as „speech“, is the legality that interweaves the world. The interface to functional aesthetics of the color concept can be found here.
The basic principle of my design is the purposeful use of colors, utilizing their different energy qualities. Thus the building’s supporting elements are blue; the grids, banisters and other protecting and aiding elements are a warm green; the mobile elements of the technical facilities are red; and the electronic components are orange. The cold rooms shine in yellow, sensually warming the people who work in them. The undersides of the gangways, and simultaneously the ceilings of the gangways underneath, show the fundamental sevenfold shades in direct sequence: Surrounded by a bright yellow, the colors red, orange, green, blue, a warm yellow, and purple are of a pastel shine. The connection endplates of the order picking shafts start dark at the bottom and become lighter towards the top. They are painted carmine red, magenta, sun yellow, and sulfur yellow. This arrangement follows the structure of the order picking process and prevents mix-ups.
For Jan Linders I specifically added warm and earthy shades to strong and clear colors, e.g. warm green and brick red. By using these shades, I characterize the organization’s emphasis in the field of foods and put their natural origin into perspective.
The people in the distribution center are part of complex work processes that are extensively automated. From every individual the workplace requires an elevated concentration level and clear presence of mind. The design of „Color Spaces for People2007“ for Jan Linders‘ Supermarkten is defined by the structures and requirements of the work sequences. My guiding idea in all designs is: Color exists not only for a mechanistically-applied work improvement but also for people; color is a primary stimulus, color triggers impulses, color assists with orientation and raises awareness of the building’s different areas. Being comprehensively utilized as shown, its impact goes even deeper: The lively presence of color consistently renews the angle from which one looks at the object. Its power arouses questions, refreshes the soul, and inspires all acting people within the organization.
Mariott Stollsteiner
Cologne, October 2006